Treść przesłuchania biegłego Pankowskiego na rozprawie z dn. 27.08.2014

Dzięki uprzejmości osób, które przybyły na rozprawę w charakterze publiczności i skrzętnie notowały wypowiedzi uczestników, możemy przedstawić treść przesłuchania biegłego Rafała Pankowskiego.


Czy jest Pan zdeklarowanym przeciwnikiem poglądów kwalifikowanych jako prawicowe?

Oczywiście nie. Oczywiście zachowuję bezstronność w tej kwestii. Natomiast jako socjolog i jako obywatel jestem oczywiście przeciwny poglądom rasistowskim, zgodnie z tym co stwierdzono w Konstytucji.

Czy należy Pan do organizacji, stowarzyszenia stawiającego sobie z cel walkę z poglądami prawicowymi, także rasistowskimi, ksenofobicznymi?

Ja raz jeszcze powtórzę, że w kwestii podziałów politycznych na prawicę i lewicę jestem bezstronny. Jestem członkiem organizacji stowarzyszenia w charakterze naukowym, stowarzyszenia studentów uczelni, i jestem też - bo zapewne o to chodzi w pytaniu - członkiem Stowarzyszenia Nigdy Więcej, stowarzyszenie o charakterze edukacyjnym głównie, które występuje przeciwko rasizmowi i prowadzi m.in. szereg szkoleń, w tym także szkoleń dla policji, dla prokuratury, we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i innymi instytucjami.

Czy uważa Pan, że głoszenie określonego światopoglądu powinno podlegać represji karnej?

Ja myślę, że kodeks karny jakby stwierdza po prostu fakt penalizacji głoszenia niektórych poglądów, związanych z nienawiścią, rasizmem, totalitaryzmem, podobnie jak Konstytucja. To bodaj wystarczy, bo nie muszę...
[tutaj obrońca zabrał głos]
Pytanie dotyczyło Pana poglądów, nie tego, co mówi kodeks karny, bo to znamy.
[Pankowski]
Ja zgadzam się z tym, co mówi w tej sprawie kodeks karny i Konstytucja. Zresztą będzie to może też jest na miejscu, żeby o tym wspomnieć, że także miałem udział bezpośredni w tworzeniu artykułu 13 Konstytucji.

Czy nie dostrzega Pan w tekstach Tomasza Czapli szeregu sprzeczności, które nie pozwalają nam na jednoznacznie kwalifikowanie ich do konkretnego nurtu poglądów określanych jako prawicowe?

Jak to pytanie rozumiem, no to mogę na nie odpowiedzieć w ten sposób, że w tekstach Tomasza Czapli widzę sprzeczności, ale jednocześnie mogę je jednoznacznie zakwalifikować nie tyle może jako prawicowe, ale... skrajnie prawicowe.
Oczywiście rozumiem, że sam fakt posiadania czy głoszenia poglądów prawicowych nie jest przestępstwem, ale to nie było przedmiotem tematu mojej opinii. Byłem poproszony przez Pana Prokuratora o opinię na temat wątków rasistowskich.

Czy przedmiotem wydanej w sprawie opinii była analiza tekstów utworów muzycznych, czy też analiza poglądów Tomasza Czapli?

Przedmiotem była analiza tekstów...
[tutaj obrońca zabrał głos]
tym pytaniem sprowadził do tego, czy Pan nie wyszedł poza to zlecenie
[Pankowski]
...w tym poglądów zawartych w tekstach. Zresztą poglądy są wątkiem przewodnim wyrażanym w tekstach. Ja oczywiście nie oceniałem...w związku z tym nie wyrażam opinii na temat wartości estetycznej tych tekstów po ich zawartości ideologicznej pod względem głoszenia nienawiści czy rasizmu.

I ostatnie pytanie, które tak jak powiedziałem było najbardziej merytoryczne.
Czy wyklucza Pan, że teksty analizowanych utworów muzycznych Tomasza Czapli to konsekwencja określonego zabiegu formalnego, konwencji artystycznej przyjętej jedynie w celu zaistnienia na rynku muzycznym, nie zaś w celu znieważania czy też propagowania konkretnej idei?

To pytanie wydaje się bardzo ważne. Na podstawie wszystkich tych tekstów, z którymi się zapoznałem, jak również...wyrazem publicznym tych tekstów w postaci nagrań umieszczonych w internecie wynika, że autorowi nie chodzi o zaistnienie na rynku muzycznym, lecz przede wszystkim na głoszeniu pewnej treści o charakterze ideologicznym, to jest charakter ideologiczny przede wszystkim. I podtrzymuję to, co napisałem na ten temat w opinii. To jest projekt promocji treści o charakterze politycznym. Muzyka stanowi tylko element dodatkowy, wspomagający przekaz. Ta treść jest propagowana przez autora w sposób konsekwentny. Konsekwentny także w publicystyce, także w wpisach w mediach społecznościowych, nie tylko w tekstach piosenek.

[Pytanie od prokuratora]
Pan Profesor od jak dawna zajmuje się problematyką rasizmu, jakie ma doświadczenie, byśmy wskazali po prostu, że nie jest Pan przypadkową osobą.

[Pankowski]
Badam to zjawisko od wielu lat. To zjawisko było tematem mojej dysertacji, którą jeszcze w latach 90tych pisałem na Uniwersytecie w Oxfordzie, później była obroniona jako praca magisterska w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, następnie była wydana w formie książki przez Instytut Studiów Politycznych PAN. Tej tematyki dotyczył też mój doktorat, który był obroniony w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, i także ukazał się w formie książki pt. "Rasizm a kultura popularna", w której to książce właśnie zajmowałem się tematem propagowania treści rasistowskich w muzyce, w tekstach. Tytuł mojej pierwszej książki to był "Neofaszyzm w Europie Zachodniej. Studium ideologii.". Kolejna moja praca dotyczyła skrajnej prawicy w Polsce, książka wyszła w Anglii, nakładem wydawnictwa Routledge, i stanowiła jednocześnie moją rozprawę habilitacyjną. Habilitację także uzyskałem w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Od wielu lat pracuję także jako wykładowca w Collegium Civitas prowadząc wykłady, seminaria, związane z tą problematyką, także jako promotor prac magisterskich i doktorskich.

[sędzia]
Jakby to wziąć tak zu sammen do kupy, to już kilka-kilkanaście lat?
[Pankowski]
Kilkanaście.

[pytanie od oskarżonego]
Pan stwierdził, że teksty oskarżonego można zakwalifikować jako szerzące poglądy "skrajnie prawicowe", wobec tego mam pytanie - czy według Pana liberalizm to jest idea skrajnie prawicowa?

[Pankowski]
No nie wiem, czy to dotyczy sedna sprawy, ale skoro tak mam odpowiedzieć na to pytanie,
to powiedziałbym, że oczywiście liberalizm sam w sobie nie jest ideą skrajnie prawicową, ale elementy idei liberalnej oczywiście bywają wykorzystywane przez formacje o charakterze skrajnie prawicowym.
[obrońca]
A o skrajnie lewicowym nie?
[Pankowski]
...Podejrzewam, że można by było znaleźć takie przypadki, ale we współczesnym świecie, we współczesnej Europie, mamy do czynienia z wykorzystywaniem elementów liberalnych w formacjach skrajnie prawicowych, takich jak Partia Wolności w Austrii czy inne.